Para kataloğu, kağıt, madeni ve hatıra paralarının listelendiği bir kitaptır. Temel olarak paraların resimleri, tanımları, özellikleri ve fiyatları bulunur. Para koleksiyonu yapan herkes için nerede ise zorunlu bir araçtır.
Standard Catalog of World Paper Money (SCWPM)
Başlangıçta kataloglar para koleksiyonu yapan ve koleksiyonluk para tüccarlarının fiyat listesi olarak tanımlanır. Standard Catalog of World Paper Money (SCWPM) gibi kataloglar dünya genelinde kabul görmüştür ve bir koleksiyoncunun başucu kaynağıdır. Paraların basım tarihleri, resimleri, bazı özellikleri ve katalog fiyatları burada yer almaktadır.
Standard Catalog of World Paper Money çok kapsamlı bir katalog olduğundan ve tüm dünya banknotlarını kapsadığından, aylık özel bültenlerle katalog içeriklerini güncelleme yoluna gider. Böylece dünyada tedavüle giren veya yeni bilgi gerektiren paralar eksiksiz olarak kataloğa taşınır. Bu bültenler katalog abonelerine gönderilir. SCWPM’nin ayrıca “1961 – Present” ve “1368 – 1960” iki ayrı türü vardır. İlkinde 1961’den bu güne kadar olan paralar, ikincisinde ise daha eski 1368 yılından 1960 yılına kadar olan paralar listelenmektedir.
Her bir para serisinin bu kataloglarda belirtilmiş katalog numaraları da o parayı daha net tanımlayabilmek için önemlidir. SCWPM’nin kullandığı katalog numaraları dünyada kabul görmüştür ve dünya genelinde kullanılır. PMG veya PCGS sertifikaları üzerinde de Pick # olarak belirtilen bu katalog numaraları sayesinde, dünyanın her yerinde paralar karışıklığa mahal vermeden tanımlanabilmektedir.
Dünya çapında kataloglar çıkarmak büyük girişimlerdir, her yıl binlerce yeni para basılması dışında para fiyatları seneden seneye de değişebilmektedir.
Ülke katalogları – Türkiye para katalogları
Dünya kataloglarına ek olarak katalog yayımcıları tek tek ülkeler için daha ayrıntılı uzmanlaşmış kataloglar da yayımlarlar; Ayrıca her ülkede genelde o ülkenin paralarına ait özel kataloglar da vardır. Bu kataloglarda kağıt paraların yanı sıra, Osmanlı ve Türkiye madeni paraları, hatıra paraları, tedavül setleri ile ilgili geniş bilgiler yer almaktadır. Koleksiyonunuza göre; Madeni para koleksiyonu yapıyorsanız madeni para kataloğu, kağıt para koleksiyonu yapıyorsanız kağıt para kataloğu, Osmanlı paraları koleksiyonu için de özel Osmanlı paraları kataloğu almanız daha doğru olacaktır.
Katalog kullanmanın avantajları
Paralar genelde emisyonlar halinde tedavüle çıkarılır. Dolaşıma çıkarılan bu emisyonlar kendi içlerinde de gruplara ayrılır. Türkiye Cumhuriyeti kagit paralarinda, kullanımda olan emisyon da dahil olmak üzere toplam dokuz (9) farklı emisyon vardır. Farklı emisyonlar, farklı dönemleri temsil eder. Aynı emisyon paralar genellikle tasarım olarak benzerlik gösterirler. Emisyona ve seri numarasına göre kağıt paraların değeri de değişebileceğinden, katalog bilgileri emisyon, seri numarası ve tertip bilgilerine vs. göre düzenlenir.
Örneğin 7. Emisyon 5.000 Lira; Birinci tertip banknotlar değerlidir, sadece A serisinde basılmıştır. İkinci tertip banknotlar 10-15 USD değerinde iken yine aynı tertipteki C28 serisinin filigranlı ve filigransız takımı özellikle nadirdir ve katalog fiyatı 1.200 USD cıvarıdır. Üçüncü tertip banknotlar ise nadir ve değerli değildir ve katalog fiyatları 3-5 USD arası seyreder.
Bu örnekte sadece Türkiye Cumhuriyeti 7. Emisyon 5.000 Lira banknotları ele aldık. Bu gibi değişik emisyonlarda, onlarca tertip ve yüzlerce seri numarasına göre ayrıntılar para kataloglarında yer alır. Bir paranın değerini belirlemek için de katalog bilgileri kullanılır. Değerli paraların satın alınmasından veya satılmasından önce Türkiye’de yayımlanan bu iki önemli katalog dışında, kataloglarda belirtilen fiyatların piyasa değerini doğru yansıtmadığını düşündüğü için kendi fiyatlarını yayımlayan pul tüccarlarının fiyat listelerininde kontrol edilmesi önerilmektedir.
Para fiyatları arz talep doğrultusunda oluştuğu için, katalog fiyatları sadece bir fikir edinmek için önemlidir. Katalog fiyatlarının çok üzerinde veya altında da koleksiyoncular arasında alım ve satım yapılabilmektedir.
