Karşımıza genellikle “replacement” olarak çıkan ve yıldız banknot olarak da adlandırılan banknotlardır. Daha matbaada, baskı sürecinde oluşan hatalı üretim ve dolayısıyla tedavüle verilemeyecek olan banknotların yerine basılan banknotlar için kullanılan genel tabirdir.
Önceden belirlenmiş baskı adetlerinin hatalı banknotlar yüzünden değişmesini engellemek ve basılan banknot miktarını daha iyi kontrol edebilmek adına basılırlar. Bu süreçte hatalı banknotun aynı seri numarasını vermek daha zor ve maliyetli olduğu için, özel seri numarasıyla basılıp tedavüle çıkarılırlar. Bazı kaynaklarda yedek banknot olarak da adlandırılmışlardır.
Seri numaralarındaki yıldız
Yıldız banknot tabiri Amerika Birleşik Devletleri’nden gelir. Amerikan dolarlarında bu tür yedek banknotların seri numarasının önüne veya arkasına * işareti eklendiği için, yıldız banknot diye de adlandırılırlar. Yedek banknotlar için farklı ülkelerde farklı işaretlemeler (seri numaraları) kullanılır;
| Ülke | Yedek Banknot |
|---|---|
| ABD | ★ |
| Arjantin | R |
| Avustralya (-1972) | ★ |
| Bahamalar | Z |
| Endonezya | X |
| Filipinler | ★ |
| Guatemala | Z |
| Hindistan | ★ |
| Hong Kong | ZZ |
| Irak | Harf/99 |
| Iskocya | ZZ |
| Kazakistan | ЛЛ |
| Malezya | Z |
| Mogolistan | ZZ |
| Nijerya | DZ |
| Singapur | Z/0 |
| Sirbistan | ZA |
| Sri Lanka | Z |
| Tayland | 5 OS |
| Zambiya | X3 |
Türkiye’de yedek banknotlar (Z-Serisi banknotlar)
Türkiye banknotlarında özellikle 6. Emisyon 5, 50, 500 ve 1.000 Lira kupürlerde Z-Serisi olarak bilinir. 5 Lira banknotlarda Z91-Z95 arası seri numaralarında, diğer kupürlerde ise sadece Z91 seri numarasında basılmıştır. Özellikle 50, 500 ve 1.000 Lira banknotlardaki Z-Serisi değerlidir.
6. Emisyon 5 Lira banknotlardaki Z91-Z95 arası seri numaralı banknotların katalog değeri 5 USD iken, 50 ve 500 Lira banknotların Z91 seri numaralı banknotları 300 USD, mor binlik diye de bilinen 1.000 Lira banknotlardaki Z91 seri numaralı banknotların katalog değeri ise 2.000 USD üzeridir.
Sonraki emisyonlarda Türkiye’de Z-Serisi veya yıldız banknot basılmamıştır. Türkiye için tek ve son örneği 6. Emisyon banknotlarıdır.
